AYDIN YERLİSİ

Aydın ilinin simgesi olan Aydın Yerlisi diye geçen bu güvercin türü hiçbir güvercin türü ile kıyaslanamayacak bir kuştur.Gelişatı bildiğimiz kadarıyla 1917 yıllarında Aydın kadısı olan Hacı Ahmet Aga Eski vilayet binasında özgür olarak besleniyordu.O yıllarda AYDIN ÇİLİ olarak adlandırılıyordu.Anlının Önünde badem dediğimiz renkli kısım ve sağ ve sol yanlarından aşağıya doğru inen yaşmak dediğimiz renkli kısımlar çil şeklindeydi.En büyük özelliklerinden biri her ağızda ayrı bir desen vermesidir.Bu yüzden her yavruda nasıl desen vereceği merak edildiğinden bıkkınlık vermeyen tek güvercin ırkıdır.Aydın’ın has Yerlisi Selanik dediğimiz bazı yerde dönek diye geçen güvercin ırkından çok az daha küçüktür.Günümüzde Maalesef Küçük Olmasına Özen Gösteriyorlar küçülmesinin sebebi de yıllar önce Necatigiller diye adlandırılan başka cinsle birleştirilerek küçülmüşlerdir. Aydın Yerlisinin gerçek yerli olup olmadığını ancak dönüşü iriliği gözleri aklı ve yaşlandıkça çile dönüşen bademinden anlayabilirsiniz.
Aydın Yerlisi tek kanadının üstüne yan yan ama sağ ama sol kanat üzerine sık sık kanat alarak,dönüşü sert şekilde yarım ay şeklinde döner.Çok aşırı saf kanları dönüş açısından Selanik ırkının bir başka çeşidi olan burnunu veya ibiğinin üzerine burgulanarak döner.Bu dönüş sırasında mesafe sınırı yoktur.
Bademi burun tüyünün başlangıcından gözün arkasındaki tepeye kadar olanı ve tam olarak kaşların hizasında kapatanı makbuldür.Yaşmaklarıda alt gaga ve üst gaga birleşiminden göz kenarlarının etrafından,ama kanat üstüne inerek ama aşağı (kursağa doğru)kalın bir şekilde ineni ve dağınık olmayanı makbuldür.

3 çeşit ana rengi vardır. Arap-Sarı ve Kırmızı gramik olarak Adlandırılır.Bu Renklerde Arap ile sarı gramik in eşleşmesinden ödü gramik dediğimiz gri tonda renk elde edilir.kırmızı ile sarının eşleşmesinden tatlı sarı tatlı kırmızı ve bazende küllü gramik elde edilir.Bezik renkleri de vardır.Aydın Yerlisi Çok Yüksek Uçar Uçuş Esnasında Pırıltı İstemez.Yavru Kuşlar Anaç (eke) kuşlarımız Tarafından çevreye alıştırılır.Dönme İse Irkından Kaynaklanır.Sonradan Öğretilemez.Irkın kanında dönüş varsa kesinlikle dönüş verir.Zaten Dönüş Göstermese Aydın Yerlisi Değildir.Tepeli Yerlilerde Mevcuttur ancak günümüzde her yerlici sırf sarı rengi besleyerek diğer renklere rağbet etmediklerinden arap-kırmızı ve ödü grmiklerin nesli tepeli yerlilerde olduğu gibi tükenme aşamasına gelmiştir.Aydın yerlisi akraba eşleştirilmez ve kapalı ortamlarda beslenilmez kapalı ortamlarda yavru alımı zordur.Irkın en narin rengi Sarı gramiktir en en tutulan dayanıklı ve en akıllıları ise arap gramiklerdir.
Eşleme şekilleri ise ödü ile Arap garamik eşlenebilir ikisi de koyu renk olduğundan ikisinde de ibikleri ve tırnakları siyah olduğu için sakına yoktur.eşlerken kuşların birinin ağartılı birinin de sırt üstü kapalı olması tercih edilmelidir veya en makbulü ağartı olandır ( sırtı ve göğsü lekeli olmayan)
Sarı gramik sarı ile eşlenebilir.ibikleri beyaz olmak şartı ile eğer sarı ırkı ödü veya arap ile eşlenirse a)renk bozulabilir b)ibik rengi bozulabilir çıra veya mor olabilir.
Sarı ırkı kırmızı ırkı ile eşlenebilir.Gene gaga ve tırnak şartı beyaz olmak üzere.
Kırmızı ırkta Arap gramik veya ödü gramik ile eşlemek hem rengi bozar hem de ibiği koyulaştırır. Her zaman aranan özellikler ırkına göre ibik rengi,göz rengi ve tırnak rengine göre eşlenmektedir.Bu şekilde saf kan elde edilebilir.Bu eşleme sırası ve şekli takip edildiği sürece saf kan olarak kuşun dönüşleri ona göre olur.

Maalesef kül gramik ise ırkın soyu tükenmekte olduğu için anca ve anca sarı veya kırmızı gramikle eşlenmesi daha makbuldür.
Gök gramik ise koyu mavi veya koyu bulut rengi renklerini taşır.İbikleri normalde siyah veya koyu mor,göz bebeklerinin beyazı en açık olanı her zaman makbuldür.Ödü gramik ile veyaz gök gramik ile eşlenmede ve yavru almada herhangi bir sakınca yoktur.

Irkın Adı Aydına özgü ve aydın ilinde yaşamını sürdürebildiği için Aydın Yerlisi olmuştur.Güvercin Aydın İline Aittir.Bu Irkımız En Fazla Aydın Merkez ve İlçesi İncirliovada Yetiştirildi.
Aydın Yerlisi hakkında ufak bir araştırma yaptığımızda yetiştiricilerden toplama olayı hakkında yorumlar aldık “Aydın Yerlisi Diğer İllerin Zenginleri ve kuşçuları Tarafından Toparlandı” Evet maalesef bilinçsiz yetiştiriciliğin zararları günümüzde belki kapatması çok zor derin izler bıraktı Aydınımızın Simgesi Aydın Yerlisi Tamamen Tükenme Noktasında.Biz Dernekçe Yaptığımız Çalışmalarımızda Aydın Yerlisini Karantina Kapsamına Aldık.
Bu Toparlama 80’lerden önce başlamış. Başta Isparta olmak üzere diğer illerin kuşçuları aydın Yerlisini Toparlayıp Satmışlar.Fakat Aydın yerlisi aydında bile zor üretilebiliyorken diğer illerde yaşaması ve üremesi çok zor. Kış Şartları ağır geçen illerde ırkın yaşam sürdürmesi imkansız.Bazı illerimizde ırklarımız yaşayabiliyor fakat yinede bu ırklarımızdan randıman alamıyorlar.
Aydın yerlisi Aşırı narin olup dayanıklı değildir en ufak bir enfeksiyon yada isal ölümle sonuçlanabilme oranı çok yüksektir.Aydın Yerlileri Çok Dağınık Uçarlar ve Çok Akıllıdırlar posta güvercinleri kadar yol gidemeseler de yaklaşık 120 km uzaklıktan gelebilirler.Hatta Bazıları Hiç Uçurulmadığı Halde kan değişimi için verildiğinde kaçtığı zaman büyüdüğü kümesini bulabiliyor(Hiç Uçmasa Bile).Bu olay ispatlanmış bir olaydır.Ben Araştırmalarımda Şunu Gördüm Aydın Yerlileri Hem Bile bile Hem de Bilinçsiz Yetiştiricilik Yüzünden Yok Olma Tehlikesi ile karşı karşıya nasıl mı?
Seneler önce aydında ikamet eden Sucu Yusuf Lakaplı Bir Şahıs Anlatılanlara göre Abisi İle aydın yerlisi hakkında anlaşamamış.Genelde Hep içip sarhoş olurmuş ve sürekli gidip kümes bozarmış (yani toptan parası ile kümes satın alırmış) Zamanın parası ile kümesteki tüm kuşların değerli 5 bin lira ise 7 bin lira verip kuşları alırmış ve kafalarını koparıp atarmış.böyle bu şekilde bu şahısın 1 gecede 150 tane kuşu katlettiğini açık açık herkes söylüyor ve biliniyor.Aydında Bu işi Yapan Şahıslarda Aydın Yerlilerinin Tükenceğini Bilemeyip sürekli Dışarı Satmışlar.O zamanları aydın ilinde aydın yerlisi popüler bir kuş olduğu için kuşçular birbirlerinden pek kuş alıp vermezlermiş bir nevi kıskançlık.Birbirlerinden kuşları kıskanırlarmış.Bazı aydın yerlicileri güvercinciliği bırakacakları zaman aydın yerlisinin saf ırklarını besleyen kişiler ellerindeki kanın kimsenin eline geçmesini istemedikleri için kafalarını koplarıp atarlarmış yani katlederlermiş.O Aralar popüler olan ırkımız hırsızlık kurbanı da çok olmuştur bir çok kişi hırsızlıktan bıkmış artık bırakma noktasına kadar gelmişlerdir . hırsızların ellerindeki kuşları çalmaması için tek çözüm o an için onlara göre yok etmek yani katletmek bu şekilde yapıp kuşçuluğu bırakan Yetiştiricilerde var.Bazı Yerliciler İse aydın yerlisinin en iyisi kendinde olmasını isteyip piyasadaki yerlileri değer üstünden satın alıp katletmişlerdir.
Aydın Yerlisini Günümüz Şartlarında Tarif Edebilen Çok Az Kişi var Hemen Hemen kimse Gelişatını Bilmiyor Araştırmalarımız Esnasında Doğuştan Kuşcu Olan Erkut CEYLANLA yaptığımız Röportajı Aşağıda Yayınladık.
Babamdan Kalan yerli sevgisi halen devam etmektedir.Çocukluğumda yerli cinsinin en çok tutulan rengi arap gramiktir diğer renklere göre daha akıllı ve dayanıklıdır.Küçükken Toptancı Olduğumuz için illere ilçelere çok giderdik her gittiğimizde mutlaka ki yerlilerimizden atardık Torbalıdan dahi yerli atmışızdır bazıları aynı gün bazıları ise ertesi gün mutlaka gelmişlerdir.Aydın yerlileri dağınık ve seri uçtukları için kolay kolayda şahine yem olmazlar.En Narini ise sarı gramiktir.Bazı kuşçular garamik derler ama yanlıştır gramik sözcüğü desen anlamını ifade ettiği için doğrusudur.Gerçek sarı renkleri limon sarısıdır.ama kırmızı gramikler le eşleştirilerek koyu sarı şeklindeki renkleri günümüzün kuşçuları beğenmektedir.Gerçek aydın yerlileri uçkun oldukları sürece başka bir kümese inmeleri mümkün değildir.Doğa şartlarında da yer değiştirmelerinden çok çabuk etkilenir.Normalde eş olarak götürülmediğinde sinir yapan bir yapıları vardır.Kanat verildiğinde yavruları bile olsa dişiler eski yerlerine giderler doğup büyüdükleri yere sadıktırlar.Uçuş şekilleri hiçbir kuşa benzemez kesinlikle toplu uçmazlar dağınık uçmaları ile ünlüdürler.Sürekli yan yan oynayarak uçuş yaparlar ve çağırıldıklarında hemen yuvaya dönerler.Hızlı ve seri uçuş şekilleri vardır.Eski kuşçulardan Rahmetli Olanlar Tüpçü Cemal Amca , Topal Hasan , Gırtlak Yaşar , Motorcu Mustafa ,Tenekeci Hasan.Günümüzde Sağ Olanlar Başta Kuşçu Mehmet (Yerlici Mehmet)Bahçıvan Turgur,Deveci Ülfet,Sarı Mustafa,Mümin Amca ,Arabacı Nazmi ,Zengin Ali,Sucu Turan(Şu anda Hollanda da posta güvercini besliyor)Deli İsmet(Halen ilçelerden yerlilerini atarak akıl denemesini yapar)Aklıma Gelen Yetiştiriciler Bunlar Gelmeyen tüm aydın yerlisi ırkını günümüze kadar yaşatan ve yaşatmaya devam eden kuşçularımıza vefayı Bir Borç bilirim. SAYGILARIMLA